Fake news και δημοσιογραφία

 Υπάρχουν ψεύτικες ειδήσεις που οφείλονται στην άγνοια ή τον ελλειμματικό επαγγελματισμό των δημοσιογράφων, υπάρχουν όμως και ειδήσεις χαλκευμένες 

 Αν κάποιος μπει στον κόπο ν’ ανατρέξει στις ελληνικές εφημερίδες κατά τους πρώτους μήνες του 1976, θα γίνει μάρτυρας μιας δημόσιας αντιπαράθεσης με αντικείμενο το θαυματουργό δήθεν νερό του δικηγόρου Γιώργου Καματερού από την Κω. Ο εν λόγω τσαρλατάνος ισχυριζόταν ότι το νερό που πωλούσε με βυτιοφόρα στους δρόμους της Αθήνας, νερό που δήθεν έφερνε από το νησί του, ένεκα της σύνθεσής του θεράπευε κάθε είδους ασθένεια μεταξύ των οποίων και τον καρκίνο. Το τραγικό ή τραγελαφικό της υπόθεσης είναι ότι εκτός από χιλιάδες απλούς πολίτες, τις εικασίες Καματερού υποστήριζαν και αρκετές εφημερίδες με πρώτη και καλύτερη τα «Νέα» των Αθηνών. Καθημερινά, οι απογευματινές κυρίως εφημερίδες δημοσίευαν εκτενή ρεπορτάζ για άτομα που δήθεν ήπιαν το θαυματουργό νερό και θεραπεύτηκαν. […]

 Fake news υπήρχαν πάντα. Και τα ΜΜΕ ήταν πάντα γεμάτα με τέτοιου είδους «ειδήσεις». Βέβαια να διευκρινίσω ότι οι ψεύτικες ειδήσεις δεν έχουν όλες την ίδια βαρύτητα και χαρακτήρα. Υπάρχουν ψεύτικες ειδήσεις που οφείλονται στην άγνοια ή τον ελλειμματικό επαγγελματισμό των δημοσιογράφων, υπάρχουν όμως και ειδήσεις χαλκευμένες, που κρύβουν σκοπιμότητα, εξυπηρετώντας αλλότρια συμφέροντα. Όπως εύστοχα σημειώνει και ο Έλληνας ερευνητής Αντρέας Βλάχος: «άλλο είναι η λανθασμένη πληροφορία (misinformation) κι άλλο η παραπληροφόρηση (disinformation), που γίνεται με κακή πρόθεση»

. Ενδεικτικά να θυμίσω ότι για την έναρξη του αμερικανο - ισπανικού πολέμου το 1898 καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και οι εφημερίδες της εποχής. «Δώσε μου εσύ τις εικόνες κι εγώ θα σου δώσω τον πόλεμο» είπε στον εικονογράφο Frederic Remington ο William Randolph Hearst. Και όταν οι εφημερίδες του αμερικανού μεγαλοεκδότη γέμισαν με τις ψεύτικες εικόνες από τις δήθεν ταραχές στην Κούβα, η αμερικανική κυβέρνηση βρήκε την αφορμή που γύρευε για να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Ισπανίας. Στη μνήμη μας διατηρείται ακόμη η φωτογραφία του άτυχου κορμοράνου που ενώ ήταν παγιδευμένος σε μια πετρελαιοκηλίδα στον Κόλπο του Μεξικού, κάποια Μέσα τον ήθελαν να βρίσκεται στον Περσικό Κόλπο, θύμα κι αυτός της οικολογικής καταστροφής που προκάλεσε δήθεν ο Σαντάμ Χουσέιν. Καθοριστικά για την προετοιμασία της δεύτερης εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ ήταν επίσης τα καθημερινά δημοσιεύματα της Judith Miller στους New York Times, τα οποία ήθελαν τα υπόγεια των ανακτόρων του Σάνταμ Χουσέιν να είχαν μετατραπεί σε επιστημονικά εργαστήρια παρασκευής χημικών και βιολογικών όπλων. Βέβαια όσο κι αν έψαξαν οι αμερικανοί στρατιώτες, τέτοια εργαστήρια δεν βρέθηκαν ποτέ. Αλλά και στη γειτονική μας Συρία, τα ψέματα που διαδίδονται με ταχύτητα φωτός από τα κοινωνικά δίκτυα και όχι μόνον, ίσως είναι περισσότερα από τις πραγματικές ειδήσεις. Το αιμόφυρτο παιδάκι μέσα στο ασθενοφόρο της ημισελήνου που κοιτά με απλανές βλέμμα το κενό, το αγόρι που κοιμάται ανάμεσα στους τάφους των γονιών του, ο στρατιώτης του Συριακού στρατού που βάζει την πλάτη του σκαλοπάτι για να κατέβει από το καμιόνι μια ταλαιπωρημένη γυναίκα…

Γιώργου Παυλίδη