Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2021

H Παναγία των Χαλκέων

Η Παναγία των Χαλκέων είναι μια βυζαντινή εκκλησία, χτισμένη τον 11ο αιώνα. Bρίσκεται στην Πλατεία Αρχαίας Αγοράς, βόρεια της Εγνατίας Οδού στο σημείο που διασταυρώνεται με τη λεωφόρο Αριστοτέλους που οδηγεί στην Πλατεία Αριστοτέλους. Η αρχαιολογική τοποθεσία της ρωμαϊκής αγοράς της πόλης βρίσκεται βορειοανατολικά και ονομάστηκε «Η Παρθένος των Χαλκουργών», επειδή η τοποθεσία της γειτνιάζει με την περιοχή όπου παραδοσιακά ζούσαν οι χαλκουργοί της πόλης.

Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή του ιδρυτή που βρίσκεται στο ανώφλι της δυτικής εισόδου, η εκκλησία χτίστηκε το 1028 από τον Πρωτοσπαθάριο και διοικητή της Λογγοβαρδίας, Χριστόφορο, τη σύζυγο του Μαρία, τον γιο του Νικηφόρο και τις δυο κόρες του, την Άννα και την Κατακαλή σε μια περίοδο ακμής της πόλης και της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Ο τάφος του Χριστόφορου βρίσκεται σε ένα αρκοσόλιο στον βόρειο τοίχο μέσα στον ναό.

Η κάτοψη της είναι αυτή του κλασικού εγγεγραμμένου σταυροειδούς τρουλαίου ναού, που κυριάρχησε στην αρχιτεκτονική την εποχή της Μακεδονικής δυναστείας. Με τέσσερις κίονες να στηρίζουν τον κεντρικό τρούλο και χωριστό τριμερή χώρο με δύο πεσσούς για το ιερό, ο ναός εντάσσεται ειδικότερα στη σύνθετη παραλλαγή του παραπάνω τύπου, που ήταν διαδεδομένη στην Κωνσταντινούπολη. Άλλοι δύο τρούλοι υπάρχουν επίσης στον νάρθηκα.

Η Παναγία των Χαλκέων είναι γνωστή και ως «κόκκινη εκκλησία» από το κεραμιδί χρώμα των πλίνθων της. Η εξωτερική όψη είναι διακοσμημένη με πλήθος καμαρών και παραστάδα, στοιχεία κωνσταντινουπολίτικης επιρροής. Εσωτερικά, έχει διατηρηθεί μεγάλο μέρος της διακόσμησής με σκαλιστά μάρμαρα και νωπογραφίες.

Με την άλωση της πόλης το 1430 από τους Οθωμανούς Τούρκους, η εκκλησία μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος που ονομαζόταν «Καζαντζιλάρ τζαμί», δηλαδή «Τζαμί των χαλκωματάδων».