Ψηφιακή τεχνολογία στην εκπαίδευση

Γενική έννοια:

Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται, όλο και πιο συχνά στον δημόσιο λόγο, ως η εποχή της Ψηφιακής Επανάστασης και της Κοινωνίας της Γνώσης. Οι δυνατότητες των ατόμων για πρόσβαση σε ένα τεράστιο – εκθετικά αυξανόμενο – όγκο πληροφοριών και η χρήση ψηφιακών εργαλείων για επικοινωνία, διαμοίραση και συνεργασία, διαμορφώνουν μια πραγματικά νέα εποχή, η οποία δεν περιορίζεται στα σημειολογικά χαρακτηριστικά της μετάβασης στον 21ο αιώνα. Η δυναμική ανάπτυξη των υπολογιστικών και διαδικτυακών τεχνολογιών και, κυρίως, η διάχυσή τους σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, έχουν αλλάξει ριζικά τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στην πληροφορία, ενημερώνονται, ψυχαγωγούνται, επικοινωνούν και συνεργάζονται, εκπαιδεύονται, σχεδιάζουν και υλοποιούν εργασίες και δραστηριότητες στον επαγγελματικό τους χώρο. 

Οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) φέρνουν στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα πολύ περισσότερα πράγματα από την εξοικείωση των μαθητών με τους υπολογιστές, το Διαδίκτυο και τις νέες ψηφιακές τεχνολογίες. Μπορούν να υποστηρίξουν ανοικτά περιβάλλοντα μάθησης και την επίτευξη των επιδιωκόμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων ενός σύγχρονου προγράμματος σπουδών. 

Οφέλη και σημαντικά στοιχεία ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα:

1. Η εκπαίδευση (καθηγητές, σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού κλπ.) καλείται να προετοιμάσει στους σημερινούς μαθητές/φοιτητές για επαγγέλματα που σήμερα δεν υπάρχουν και δεν γνωρίζουμε επακριβώς τις απαιτήσεις τους. 

2. Διαμορφώση νέου τύπου δεξιοτήτων που πρέπει να καλλιεργήσουν οι μαθητές στο πλαίσιο της βασικής τους εκπαίδευσης. Για παράδειγμα, θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές οι δεξιότητες: 

• αναζήτησης, εύρεσης και συλλογής πληροφοριών από πολλαπλές πηγές 

• αξιολόγησης της σημασίας και της εγκυρότητας - αξιοπιστίας των πηγών και των πληροφοριών τους 

• οργάνωσης, ανάλυσης, σύνθεσης και αξιοποίησης πληροφοριών για την επίλυση  προβλημάτων 

• ενσωμάτωσης, δημιουργίας και επικοινωνίας νέων πληροφοριών 

3. Ανάπτυξη σύγχρονης παιδαγωγικής σκέψης για την εκπαίδευση του 21ου αιώνα, ως εργαλείο μετασχηματισμού και ενίσχυσης των πρακτικών διδασκαλίας και μάθησης, ώστε να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σημερινής εποχής. Η παιδαγωγική σκέψη είναι η επιστήμη της εκπαίδευσης, δηλαδή η ορθολογική αναζήτηση των στόχων των μαθητών/φοιτητών τους οποίους πρέπει να θέτουμε μεγαλώνοντας σε συναρμογή με των κατάλληλων μέσων για να επιτύχουμε αυτούς τους στόχους. 

4. Διεύρυνση κριτικής και δημιουργικής σκέψης και ικανότητας έτσι ώστε να υλοποιηθεί η αντιμέτωπιση σύγχρονων ανεπτυγμένων τεχνολογικών προβλημάτων, σε συναρμογή με την αναστοχαστική μάθηση (reflective learning), τη συνεργατική μάθηση και την αξιοποίηση της γνώσης σε διαφορετικά πλαίσια (μεταφορά γνώσης). Ως απότοκο, θα υπάρξει πολύπλευρη ανάπτυξη όλων των μαθητών με στόχο να προετοιμαστούν ως αυριανοί πολίτες, ώστε να πετύχουν στην παραπέρα ζωή τους και να είναι σε θέση να συμμετέχουν ενεργά στη σύγχρονη κοινωνία.

5. Τα σύγχρονα υπολογιστικά εργαλεία και δικτυακά περιβάλλοντα παρέχουν νέες μεθοδολογίες επίλυσης προβλημάτων που απαιτούν την ανάπτυξη νέου τύπου δεξιοτήτων από τους μαθητές (επεξεργασία δεδομένων, σχεδιασμός και υλοποίηση αλγορίθμων, μοντελοποίηση λύσεων, δημιουργικότητα και φαντασία) και δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου (κριτική και αναλυτική σκέψη, συνθετική ικανότητα, διερευνητική και συνεργατική επίλυση προβλημάτων).

6. Οι ψηφιακές τεχνολογίες και η ψηφιακή εκπαίδευση συνδέεται άρρηκτα με την τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί ίσως το σημαντικότερο ιστορικό επίτευγμα του 21ου αιώνα καθώς η ανάπτυξη της αυξάνεται όλο και πιο ραγδαία, καθώς μέρα με την μέρα παρατηρείται μια αλλαγή. Με τη χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν νέες ικανότητες που τυχόν δεν είχαν παρατηρήσει η ακούσει ποτέ στη ζωή τους. Επιπλέον, σημαντικό είναι, να πραγματοποιηθεί η ψηφιακή ανάπτυξη των σχολείων η οποία προϋποθέτει την εγκατάσταση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων τα οποία θα μπορούν να δημιουργήσουν, να υλοποιήσουν και να πραγματοποιήσουν ένα σύγχρονο ψηφιακό μάθημα για τα παιδιά και τους φοιτητές οι οποίοι θα φοιτήσουν στα ελληνικά σχολεία και πανεπιστήμια τα επόμενα χρόνια. Για παράδειγμα, οι διαδριαστοί πίνακες, θα αποτελέσουν μέσο ψηφιοποίησης και αλλαγής της παραδοσιακής εκπαίδευσης, ως μια νέα καινοτομία, δίνοντας έτσι νέες δυνατότητες στην μάθηση.  

7. Μέσω όλων των παραπάνω, κύριο ρόλο θα παίξει και η ανάπτυξη του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού (ΣΕΠ). Συγκεκριμένα θα δημιουργηθούν επαγγέλματα τα οποία θα ανταποκρίνονται άμεσα στις απαιτήσεις της σύγχρονης ψηφιακής κοινωνίας τα οποία θα προαπαιτούν γνώσεις πάνω στον κλάδο της Πληροφορικής αλλά και της ορθής χρήσης ψηφιακών εργαλείων και εφαρμογών. Νέα επαγγέλματα θα δημιουργηθούν και στους τομείς των ανθρωπιστικών, αλλά και τον θετικοτεχνολογικών σπουδών. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο θα παίξει η κατασκευή νέων προγραμμάτων εύρεσης επαγγέλματος τα οποία θα έχουν σταθμιστεί σε δείγμα ελληνικού μαθητικού και φοιτητικού πληθυσμού μετά την πανδημία. Κύριος στόχος είναι η ανάδειξη νέων επαγγελμάτων, η καλλιέργεια των ιδιαίτερων κρυφών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας μας, τη σύνδεση με σπουδές και επαγγέλματα, την ορθή συμπλήρωση του μηχανοφραφικού δελτίου όπως και την ένταξη της διεπιστημονικότητας στους μαθητές. Αναλυτικότερα, κάποια από τα επαγγέλματα του μέλλοντος που αξίζει να αναφερθούν και να γνωρίζουν οι μαθητές είναι:

● Επιμελητής και αναλυτής δεδομένων

Μέσω:

i) Σπουδών επιστήμης υπολογιστών 

ii) Σπουδών φιλολογίας και φιλοσοφίας

iii) Γλωσσικών και διαπολιτισμικών σπουδών

● Εκπαιδευτής τεχνητής νοημοσύνης

Μέσω: 

i) Σπουδών εκπαιδευτικής και κοινωνικής πολιτικής

ii) Σπουδών μαθηματικών

iii) Σπουδών πληροφορικής

● Υπολογιστικός Γλωσσολόγος

Μέσω:

i) Σπουδών φιλολογίας

● Σχεδιαστής διεπαφής χρήστη

Μέσω:

i) Σπουδών μηχανικών σχεδίασης προϊόντων και συστημάτων, 

ii) Σπουδών μηχανικών πληροφορικής

iii) Σπουδών ηλεκτρολόγων μηχανικών 

iv) Παραδοσιακών τεχνικών ειδικοτήτων (Πληροφορική, Μαθηματικά)

● Ειδικός εμπειρογνώμονας και ειδικός συμμόρφωσης

Μέσω:

i) Σπουδών νομικής

ii) Σπουδών διεθνών και ευρωπαικών σπουδών 

iii) Σπουδών διοικητικής επιστήμης και τεχνολογίας

8. Σημαντικά στοιχεία ερευνών που αξίζει να αναφερθούν είναι:

• Η παγκόσμια επιστημονική γνώση διπλασιάζεται κάθε 1,5-2 χρόνια.

• Οι μαθητές και φοιτητές της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διαχειρίζονται περισσότερες πληροφορίες από ότι οι γονείς τους σε ολόκληρη τη μέχρι τώρα ζωή τους.

• Μέχρι το 2030 πάνω από το 90% των θέσεων εργασίας θα απαιτεί επάρκεια ψηφιακών δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου.

• Οι σημερινοί μαθητές/φοιτητές θα αλλάξουν επάγγελμα, κατά μέσο όρο, δέκα φορές στην καριέρα τους!

Συμπερασματικά, οι ψηφιακές τεχνολογίες διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο για τον επανασχεδιασμό μιας εκπαίδευσης που να απαντά στις απαιτήσεις και στις προκλήσεις του 21ου αιώνα και της Κοινωνίας της Γνώσης. Συνιστούν βασικό πυλώνα υποστήριξης των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται στη σημερινή εποχή, καθώς καθορίζουν νέου τύπου γνώσεις και ικανότητες που θα πρέπει να αναπτύξουν οι μαθητές στο πλαίσιο των βασικών τους σπουδών. Από την άλλη μεριά, ενισχύουν τη μάθηση και αναβαθμίζουν τα επιτεύγματα των μαθητών υποστηρίζοντας: α) πολλαπλούς τρόπους αναπαράστασης και διανομής του περιεχομένου, β) δυναμικά εργαλεία επίλυσης προβλημάτων και γ) νέες εκπαιδευτικές πρακτικές και σύγχρονες παιδαγωγικές προσεγγίσεις (π.χ. διερευνητική μάθηση, εποικοδομητική μάθηση, συνεργατική μάθηση).

Για τα παραπάνω επαγγέλματα που προαναφέρθηκαν θα δημιουργηθεί σύντομα σχετική παρουσίαση. 

Ανδρέας Κουτσιούκης