Το παράδειγμα του Στίβεν Χόκιγκ

 

Ο κόσμος μας απαρτίζεται από ανθρώπους όλων των φυλών, των κοινωνικών ομάδων, των χρωμάτων, αλλά και από ανθρώπους που η φύση ή κάποιο ατύχημα της ζωής, τους ανάγκασε να ζουν με κάποιο σωματικό πρόβλημα. Ο κάθε άνθρωπος διαθέτει διαφορετικό γενετικό υπόστρωμα και απαρτίζεται από χιλιάδες γονίδια που το καθένα από αυτά ευθύνεται για μια ορισμένη λειτουργία του οργανισμού. Κάθε παρέκκλιση που προκαλείται στην ομαλή λειτουργία του οργανισμού θεωρείται ως μειονεξία και δυσκολεύει τους ανθρώπους αυτούς να προσαρμοστούν και να ζήσουν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο. Τους ανθρώπους αυτούς συνηθίζουμε να τους βλέπουμε με διαφορετικό τρόπο από τους «φυσιολογικούς» και αρκετές φορές τους αντιμετωπίζουμε με λύπηση και οίκτο ή τους υποτιμούμε και τους παραγκωνίζουμε, ενώ θα έπρεπε να τους θαυμάζουμε που παρά τις αντίξοες συνθήκες με τις οποίες τους δοκίμασε η ζωή, οι ίδιοι ανταποκρίθηκαν με τον καλύτερο τρόπο απέναντί της.

Ειδικότερα, υπάρχουν άτομα τα οποία αντιμετωπίζουν διαφόρων ειδών κινητικά και κάθε είδους προβλήματα, όπως σωματικά, κοινωνικά, μαθησιακά κ.α.  Ακόμη πιο επώδυνο για την ψυχολογία του ανθρώπου είναι όταν το πρόβλημα εμφανιστεί εν μέσω της φυσιολογικής του ζωής ως επίκτητη δηλαδή ιδιότητα, γεγονός που γεμίζει το άτομο με μεγαλύτερο άγχος, καθώς καλείται να προσαρμοστεί σε μια καινούρια, άγνωστη μέχρι πρότινος, πραγματικότητα. Πολύ συχνά τα άτομα με ειδικά προβλήματα αντιμετωπίζουν συναισθηματικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη αλλά και διάφορες άλλες αγχώδεις διαταραχές, όπως η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, η Διαταραχή Πανικού και η Μετατραυματική Διαταραχή - Stress. Ακολουθεί μία διαδικασία προσαρμογής με περιόδους άρνησης, θυμού, διαπραγμάτευσης και εν τέλει αποδοχής, οι οποίες βιώνονται διαφορετικά από τον καθένα. Ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για ένα νεαρό άτομο, η αυτοεκτίμηση δύναται να ΄΄σπάσει΄΄ ευκολότερα, καθώς ο έφηβος βρίσκεται σε ηλικία που ακόμα διαπλάθεται τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά - συναισθηματικά και επηρεάζεται πολύ από τη γνώμη των άλλων. Δεδομένου ότι η διαφορετικότητα δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή στους κόλπους των συνομηλίκων που δε διαθέτουν ακόμα την ωριμότητα και τη συναίσθηση να κατανοήσουν την έννοια της διαφορετικότητας, αντιλαμβανόμαστε ότι η ψυχολογική υποστήριξη και ενίσχυση των ατόμων αυτών είναι όχι απλά απαραίτητη, αλλά επιβεβλημένη από όλους, οικογένεια, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον.

Τα επόμενα στάδια που ενδέχεται να βιώσει το άτομο αυτό εμβαθύνουν στον τομέα του ψυχισμού, με αποτέλεσμα το αίσθημα οίκτου για τον εαυτό του και τη μη αποδοχή της πραγματικότητας. Ξεκινά ένας ψυχολογικός κύκλος, όπου το κάθε στάδιο ποικίλει σε εύρος αναλόγως της ψυχοσύνθεσης του εκάστοτε παθόντος. Ο άνθρωπος κλείνεται στον εαυτό του, αισθάνεται προδομένος και αδικημένος από τη ζωή, οργίζεται, μπορεί να φτάσει ακόμη και ως την κατάθλιψη, μέχρι που τελικά να αποδεχθεί το πρόβλημα και να συνάψει ειρήνη με τον εαυτό του. Θα προσπαθήσει στη συνέχεια να συμφιλιωθεί με το πρόβλημά του και να τροποποιήσει τη ζωή του ώστε να βρει τους προηγούμενους ρυθμούς της.

Μια τέτοια περίπτωση ανθρώπου είναι ο διάσημος επιστήμονας, Στίβεν Χόκινγκ, ένας άνθρωπος που στην ηλικία των 21 ετών οι γιατροί διέγνωσαν αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, μία ανίατη εκφυλιστική νόσο που προκαλεί μυϊκή ατροφία, δίνοντάς του ελάχιστα χρόνια ζωής.

Από τότε και επί σχεδόν τρεις δεκαετίες βρίσκεται καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι μη μπορώντας ούτε να μιλήσει ούτε να κινηθεί. Μπορεί να ελέγχει µόνο έναν µυ στο δεξί του μάγουλο κάτω από το µάτι, ο οποίος ενεργοποιεί μια οπτική ίνα που είναι τοποθετημένη πάνω στον σκελετό των γυαλιών του.  Με τη βοήθεια της οπτικής ίνας πατάει τα γράμματα και τους αριθμούς που βρίσκονται στην οθόνη του υπολογιστή και με αυτόν τον τρόπο «γράφει» και «μιλάει».

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Guardian φέρεται να λέει, «Ζω με την προοπτική του πρόωρου θανάτου τα τελευταία 49 χρόνια. Δεν φοβάμαι τον θάνατο αλλά δεν βιάζομαι να πεθάνω. Είναι τόσα πολλά αυτά που θέλω να κάνω πρώτα».

Παρόλο που στην αρχή της ασθένειας πέρασε από το στάδιο της κατάθλιψης, εντούτοις, κατάφερε να ανατρέψει τη «μοίρα» του. Στάθηκε δυνατός απέναντι στο πρόβλημά του και δεν παρασύρθηκε από το συναίσθημα της αυτολύπησης. Δεν άφησε τη δυσκολία του προβλήματός του να γίνει εμμονή πνευματικής ανικανότητας και στασιμότητας. Επικεντρώθηκε στις ασχολίες που αγαπούσε και που ενεργούσαν θετικά στη ζωή του. Άδραξε το χάρισμα της πνευματικής ευστροφίας που του χάρισε η φύση και εργάστηκε με ζήλο στην επιστήμη που τόσο αγαπούσε με αποτέλεσμα τα επιτεύγματά του να τον έχουν αναδείξει σε ιδιοφυία στο χώρο της Φυσικής και των Μαθηματικών.

Σε άλλη συνέντευξή του επισημαίνει, «Παρ’ ότι ήμουν αρκετά άτυχος να έχω κινητική ασθένεια των νευρώνων, έχω υπάρξει τυχερός σχεδόν σε όλα τα άλλα. Στη θεωρητική φυσική η σωματική ανικανότητα δεν είναι σοβαρό μειονέκτημα. Η συμβουλή μου στους άλλους ανθρώπους με αναπηρία είναι να επικεντρωθούν σε πράγματα που η αναπηρία τους τους επιτρέπει να κάνουν καλά. Μη λυπάστε για αυτά που δεν μπορείτε. Μην είστε ανάπηροι στο πνεύμα, όπως είστε στο σώμα».

Δεν σταμάτησε να πιστεύει στον εαυτό του και τις ικανότητές του, βαδίζοντας πάντα στο μονοπάτι του αυτοσεβασμού και της αξιοπρέπειας. Δεν θεωρεί  την ασθένεια  του  ως  «μειονέκτημα» και δεν λυπάται γι’ αυτά που δεν μπορεί να κάνει. Επικεντρώνεται σε αυτά που αγαπά να κάνει και διαπρέπει. Η ασθένεια του δεν στάθηκε εμπόδιο ούτε στο να δημιουργήσει οικογένεια, η οποία, όπως έχει εξομολογηθεί ο ίδιος, ήταν η αιτία να υπερνικήσει τις ανασφάλειές του και τους φόβους του από την αρχή σχεδόν της διάγνωσης της νόσου και να καταφέρει όλα αυτά που ακολούθησαν στη ζωή του. Δεν τον εμπόδισε επίσης ούτε στην επιστήμη του και την έρευνά του, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι η θέληση και η δύναμη της ψυχής είναι πανίσχυρα όπλα ενάντια σε κάθε εμπόδιο που μπορεί να παρουσιαστεί στη ζωή. Ο Στίβεν Χόκινγκ είναι το παράδειγμα ανθρώπου που μπορεί να χαρακτηριστεί ως ήρωας, είναι το είδος ανθρώπου στον οποίο η αντίθεση που υπάρχει ανάμεσα στη λειτουργία του σώματος και του πνεύματος έχει αποδειχθεί στην πράξη απόλυτα μηδαμινή.

Είναι συχνό φαινόμενο μαθητές με κινητικά προβλήματα να αποσύρονται από τους στόχους τους, να αφήνουν τις δυσκολίες να κατανικούν τα όνειρα τους και να βυθίζονται στο έρεβος της θεωρητικής τους ανικανότητας. Ως εκπαιδευτικοί οφείλουμε να θέτουμε το παράδειγμα του Χόκινγκ ως κίνητρο επανάκτησης της αυτοεκτίμησης στα παιδιά με κινητικές δυσκολίες και ως μέσο αξιοποίησης των πνευματικών τους ικανοτήτων, προκειμένου να μην παρατούν τα όνειρά τους και να μη σταματούν ποτέ στα εμπόδια που θα φέρνει η ζωή στο δρόμο τους. Θα πρέπει να τα μάθουμε να αξιοποιούν προς όφελος τους το κάθε εμπόδιο και να έχουν συνεχώς στο μυαλό τους ότι το «θέλω» είναι πιο ισχυρό από το «μπορώ».

Κάθε άνθρωπος παρουσιάζει ή ενδέχεται να παρουσιάσει κατά τη διάρκεια της ζωής κάποιο σωματικό πρόβλημα που θα τον αναγκάσει να περιορίσει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Άνθρωποι όμως σαν τον Στίβεν Χόκινγκ μας διδάσκουν διαρκώς ότι κανενός είδους σωματικό πρόβλημα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στη θέληση της ψυχής.

Η αγάπη και η δίψα του για ζωή ας αποτελέσει παράδειγμα για όλους μας και για τους ανθρώπους με ειδικές δυσκολίες αλλά και για τους υπόλοιπους και ας θυμόμαστε πάντα να κοιτάζουμε ψηλά, όπως ο ίδιος παρότρυνε τα παιδιά του.

 

Ναυσικά Μάγγου

ΠΕΟ2, Ms Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση

 

Βιβλιογραφία

1.       Αγγελοπούλου-Σακαντάμη,Ν.(2004) ΕιδικήΑγωγή.Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

2.       Στασινός Π. Δημήτρης, Η Ειδική Εκπαίδευση 2020, Αθήνα 2013, Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ

3.       Michael White-John Gribbin, (1992) STEPHEN HAWKING Ο κόσμος μιας ιδιοφυίας, 2^η έκδοση, Εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ

4.       Christofe Andre & Francois Lelord, (2004). H αυτοεκτίμηση (Μάθε να αγαπάς τον εαυτό σου), μετάφραση: Μ. Παραδέλη, Εκδόσεις: Κέδρος

Πηγές

1.       Ασημακόπουλος Κωνσταντίνος, περιλήψεις Ημερίδας για Ψυχιατρικά Προβήματα Σε ΑμεΑ (ημερίδα στις 2.12.2011 με θέμα «ΑμεΑ και η ένταξή τους στην ακαδημαϊκή κοινότητα και την αγορά εργασίας».)

2.       http://www.tovima.gr/vimagazino/interviews/article/?aid=437953 (ΒΗΜagazino, 11 Ιουλίου 2010)

3.       http://www.in2life.gr/features/notes/article/201429/stiven-hokingk-den-yparhei-paradeisos-oyte-meta-thanaton-zoh.html